Jaren geleden zag ik op tv een programma over relaties. 4 Koppels die waren vastgelopen volgden samen relatietherapie. Dat deden ze niet met de eigen partner, maar er werd samen met de partner van een ander koppel een tijdelijk nieuw koppel gevormd. Partnerruil met een psychologisch doel. Bij de tijdelijke nieuwe partner botsten de deelnemers voornamelijk op zichzelf en op gevolgen van eigen gedrag. Ze liepen tegen eenzelfde soort problemen aan. De tijdelijke partner, waarmee echt samengewoond werd, hield onbewust een spiegel voor.
Het werd een confronterend experiment met veel eyeopeners. Eyeopeners over onderlinge interactie. Oorzaak en gevolg. Hoe kleine dingetjes iets groots kunnen worden. Communicatie en wat daarin makkelijk mis kan gaan. Veel mensen zijn geneigd te denken dat ze zelf alles goed zien en goed doen en dat de oorzaak van problemen volledig bij de ander ligt. Dat de ander dus iets moet oplossen om het samen beter te krijgen. Eigen aandeel en eigen vastzittende patronen worden vaak niet meer gezien.
De serie ging niet over autisme, maar de verhelderende inzichten zijn toepasbaar voor iedere relatie, dus ook als je wel met autisme te maken hebt.
Eén van de betrokken therapeuten deed een mooie uitspraak: ‘Er bestaat geen goed of fout en geen waarheid, je hebt het met elkaars perspectief te doen’
Deze stelling werd ondersteund door een oefening voor één van de partners. Een partner die enkel z’n eigen waarheid zag en daar in z’n relatie vol op inzette, met forse ruzies tot gevolg. Deze man kreeg een stapel stenen om daarmee op tafel een 6 te vormen. Dat deed hij zo secuur mogelijk, maar helaas, de therapeut aan de andere kant van de tafel vond het jammer dat hij een 9 had gelegd in plaats van de gevraagde 6. Had hij zo z’n best gedaan, kreeg hij toch commentaar… Dit ene kleine oefeningetje had een groot effect op deze man. Je kunt beiden hetzelfde zien, maar tegelijk ook ieder iets anders. Dit is een heel simpel voorbeeld, maar het zegt zóveel.
We kijken allemaal vanuit ons eigen perspectief naar iets en vormen onze eigen waarheid. Vraag is of je openstaat voor het perspectief van de ander. Lukt het jou om het plaatje van de ander te zien? Lukt het je partner? Maak je van alles een punt en ga je consequent voor je eigen gelijk? En als dat zo is, gebeurt het dan bewust?
Mijn man heeft autisme, hierdoor zie ik bij ons nog een ander aspect. Hij ziet wat hij ziet en het is moeilijk voor te stellen dat ik iets op een andere manier zie of interpreteer. Hij zal daarom meestal vasthouden aan zijn eigen standpunt. Als ik met bewijs kom en hij daardoor beseft dat ik toch gelijk kan hebben, heeft hij vervolgens tijd nodig om die omschakeling in z’n hoofd te kunnen maken. Voorheen vulde ik het stilvallen vanwege deze schakeltijd weleens verkeerd in. ‘Zie je, hij weet het weer beter’, terwijl hij op zo’n moment juist druk bezig was het vernieuwde plaatje te zien en tot een nieuw geheel te verwerken. Hij wil ook helemaal niet vanuit een vervelend principe altijd gelijk hebben, maar mijn kant zien lukt hem door z’n autisme nu eenmaal vaak niet à la minute. Natuurlijk wel bij die 6 en 9 of bij andere kleinigheidjes, maar als er meerdere lagen in iets zitten, wordt het lastiger.
Een voorbeeld van lang geleden. We zaten in de auto en m’n man reed. Toen we voor een rood stoplicht stonden, trok hij op. Ik schrok, want ‘hé, hij staat op rood!’ M’n man geloofde me in eerste instantie niet, hij zag immers dat het groen was. Pas nadat ik hem wees op de auto’s die op de rotonde ook doorreden, dat we echt niet allemaal tegelijk groen hadden, én nadat hij tijd had om in z’n hoofd te schakelen, besefte hij dat wat hij meende te hebben gezien, een groen stoplicht voor rechtdoor, niet kon kloppen. Hij moet het op groen springende stoplicht voor rechtsaf hebben gezien.
Ik heb het ooit ook eens gehad. En waarschijnlijk herkennen veel meer mensen deze vergissing. Ik sloeg linksaf, maar reageerde per ongeluk op het groene stoplicht voor rechtdoor. Het verschil in beide situaties is dat ik het direct aannam dat ik door rood reed en m’n man in het eerdere voorbeeld eerst bewijs en vervolgens tijd nodig had om het plaatje kloppend te krijgen. Hij zei over het voorval op de rotonde zelfs eerst nog dat de rest vast allemaal door rood reed… Er zijn mensen die zoiets erg ongeloofwaardig vinden, invullen als de boel verdraaien of zien als een fout niet willen toegeven, maar dit is wat autisme kan doen. Met z’n ogen en z’n IQ is overigens niets mis. Als je dit optelt bij de verschillende perspectieven van waaruit je situaties kunt bekijken, maakt dat communicatie in relaties waarin autisme een rol speelt nog iets ingewikkelder.
Wat mij helpt, is me er bewust van blijven dat het in zijn brein anders werkt dan bij mij en dat hij schakeltijd nodig heeft. Soms een seconde, soms een uur, en soms ook een dag. Alles hangt af van hoeveel prikkels er zijn en hoeveel rust er is om alles opnieuw geordend te krijgen. Hoe drukker of stressvoller een periode is, hoe meer de ruimte ontbreekt om snel en soepel te kunnen schakelen. Als ik soms lees hoe een vol weekprogramma sommige partners met autisme hebben, dan is het niet zo gek dat snel kunnen meekomen in een anders perspectief niet meer lukt.
Als je te weinig inzicht hebt in autisme of je eigen autisme of dat van de ander niet accepteert, ga je makkelijk van misverstand naar misverstand en van discussie naar discussie. Dat brengt zoveel extra prikkels, waardoor het patroon kunnen doorbreken alleen maar lastiger wordt. Zo zonde…
Nog een mooie stelling die ik in de serie tegenkwam: ‘Oplossingen liggen niet achter je, ze liggen in het nu en in de toekomst’ Als het tussen jullie niet zo lekker loopt, kun je vast blijven zitten in alles wat ooit voorgevallen is, maar je kunt ook op ieder moment de keuze maken om verandering in gang te zetten. Of je een partner met of een partner zonder autisme hebt, of je zelf autistisch bent of niet, als je verandering wilt, kun je dit te allen tijde bij jezelf proberen te laten beginnen. Hoe klein een stapje ook is, het kan een groter geheel in beweging zetten. Verander jij, dan is de kans groot dat de ander ook meebeweegt en je samen in een beter patroon voor beiden terechtkomt.
De serie die ik zag heet ‘Seven Year Switch, blijven of scheiden’ en is momenteel nog op Videoland te zien. Het is een absolute aanrader als je meer inzicht wilt krijgen in onderlinge communicatie en vastzittende patronen. Vastzittende relatiepatronen, maar ook hardnekkige patronen in jezelf.
Ik sluit graag af met een andere quote van 1 van de therapeuten: ‘Wie geen risico neemt, verandert niets’
-Jolanda Hoenjet-de Jong-