Onlangs kwam ik in de partnergroep die ik beheer een mooi gesprek tegen. Met toestemming van het bewuste lid mag ik haar voorbeeld gebruiken. Ik noem ze voor het gemak Joke en Fred, waarbij Fred de partner met autisme is.
De situatie: Fred liet iets uit zijn handen vallen. Joke stond erbij en zag het gebeuren, maar toch ontkent Fred dat hij het liet vallen. Is dit liegen? Veel mensen zullen hier direct en volmondig Ja op antwoorden. “Ik zie toch dat je het laat vallen. Lieg niet tegen me”. Zo zou het kunnen gaan. Je zag tenslotte dat je partner het liet vallen. Het begin van geruzie. En eigenlijk best een logische reactie dat je boos wordt als de ander dan glashard ontkent. Of toch niet? Je beschuldigt je partner van liegen, de ander schiet in de verdediging omdat ‘ie niet gelogen heeft. Je zit duidelijk in een heel verschillende beleving op zo’n moment, en als je niet oppast, loopt het makkelijk uit de hand.
Ik geloof echt dat er mensen met autisme zijn die doelbewust kunnen liegen, maar over die mensen gaat dit stuk niet. Dit stuk gaat over mensen die overduidelijk een eigen manier van beleven hebben. Als ik naar mijn eigen situatie kijk, mijn man zou mij echt nooit doelbewust voorliegen. Ik zie dit echt als zijn eigen bijzondere kijk op dingen. Zijn eigen manier van hoe het er in zijn hoofd uitziet. Ik probeer graag uit te leggen wat ik bedoel en waarom ik hier in geloof.
Als Fred niet bewust heeft opgemerkt dat hij iets liet vallen, kan hij dus niet ‘toegeven’ dat het zo was. Stel dat er al vele prikkels op dat moment in zijn hoofd zaten, dan ging dat vallen wellicht zonder dat hij het zich bewust was. Zijn hoofd was met andere dingen bezig, waardoor hij dus niet opmerkte dat iets viel. Er was geen plaats in zijn hoofd, hij heeft het dus ook niet opgeslagen. Klinkt wellicht vreemd, maar ik geloof oprecht in deze theorie. Dit komt omdat ik mezelf ook zo vaak overvraagd en vol prikkels voel. Ik ben mezelf dan ook weleens niet bewust van dingen die ik doe of zeg. Of ik denk dat ik iets zei, maar ik zei het niet hardop. Dat soort dingetjes. Bij mij is dat overigens niet door autisme, maar door mijn jarenlange chronische depressie. Vroeger had ik dit niet, daarom ook dat ik me hier tegenwoordig ontzettend bewust van ben dat mij dit nu wel gebeurt. Het frustreert me eerlijk gezegd ook behoorlijk van mezelf, en toch kan ik het niet altijd voorkomen. Mijn hoofd is te vol, ik ben te moe, het lukt me soms gewoonweg niet. Dit maakt wellicht dat ik het autistisch brein van m'n man steeds beter leer begrijpen.
Verschil tussen mij met m’n depressie en mijn man met autisme is dat ik het kan aannemen als iemand mij zegt dat ik iets deed of zei. Ik ben me ervan bewust dat ik ónbewust met dingen bezig kan zijn. Iets van iemand aannemen ligt bij mijn man met autisme heel anders. Zonder ‘bewijs’ is het lastig om hem te overtuigen.
In dit voorbeeld van Joke en Fred bleek na wat op en neer praten in de groep toch ook nog iets anders. Joke vertelde dat het om een zeepdispenser ging. Fred zei dat de dispenser uit zijn handen gleed omdat er zeep op zat. Laten vallen klinkt wellicht als iets expres doen. Iets dat uit je handen glijdt gebeurt per ongeluk. Hij liet het niet vallen, het gleed vanzelf uit z’n vingers. Ik denk dat daar in dit geval de clou zit. Heel feitelijk bekeken kan ik me er ook iets bij voorstellen. In zijn beleving was het de schuld van de zeep, niet van hem. Hij liet de dispenser niet vallen, hij gleed door de zeep vanzelf uit z’n vingers. Het voelt dan ook als kritiek die niet terecht is als hij de schuld krijgt.
Dit klinkt misschien alsof ik alles klakkeloos accepteer en overal een verklaring voor zoek, maar zo ligt het hier in huis zeker niet. Wat ik wel probeer, is vanuit zijn denk- en zienswijze te redeneren, met als gevolg dat ik veel dingen beter kan plaatsen. Toen ik leerde inzien dat dit geen doelbewust liegen is, is het gevolg dat er veel minder geruzie om dit soort dingen is, maar veel meer rust.
Met dank aan Joke dat ik dit voorbeeld mocht gebruiken. De namen Joke en Fred zijn gefingeerd.
-Jolanda Hoenjet-de Jong-