Gaslighting, ik had er nog nooit van gehoord. Omdat ik op internet de link met autistische partners voorbij zag komen, werd ik nieuwsgierig en heb ik het opgezocht. Google leerde me ‘Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie, met als doel mensen zich mentaal totaal ontredderd te laten voelen en te laten twijfelen aan het eigen gezonde verstand’.
Een link met autisme? Geenszins wat mij betreft! En toch kan ik me er wel iets bij voorstellen dat die link door mensen, vaak dus door partners, gelegd wordt.
In het verleden, vóór de diagnose, had ik het zomaar gaslighting kunnen noemen, als ik deze term toen al had gekend. Mijn man kon niet stoppen met “Waarom” vragen? Gaf ik uitleg, dan kwam er een nieuwe vraag overheen. En dat ging door tot ik het gevoel had klem te zitten. Tot ik niet meer nóg meer kon uitleggen. Bijna wanhopig en met m’n rug tegen de muur voelde ik me.
Dat stukje van niet meer weten hoe of wat en van twijfel kan ik dus wel plaatsen. Ik twijfelde op een bepaald moment werkelijk aan mijn eigen geestelijke vermogens door continue vragen als “Waarom dan?” of “Ja maar, hoezo?”. En dan vooral twijfel aan mezelf, doordat ik uiteindelijk niet meer wist wat ik moest antwoorden. Het voelde soms of ik gek werd. Of ik ze niet allemaal op een rijtje had omdat ik geen antwoord kon geven. M’n man gaf mij dat gevoel onbewust ook, want hij begreep echt niet waarom ik het niet nóg beter kon uitleggen.
Veel kan ik met woorden verduidelijken, en dat wil ik tot zekere hoogte ook, maar sommige dingen kun je niet verder uitleggen of wil je niet zoveel dieper over nadenken. Hoe leg je bijvoorbeeld een gevoel nu zo uit dat de ander het ook exact begrijpt? Zonder daarna “Waarom dan?” te krijgen? En vervolgens nog eens “Waarom dan?”, en nog eens, en nog eens…
Omdat ik hier enorm in vastliep, heb ik dit lang geleden, vlak na de diagnose in 2006, bij de in autisme-gespecialiseerde relatietherapeute ter sprake gebracht. We praatten erover en probeerden samen met de therapeute te achterhalen wat er precies gebeurde.
De uitleg die m’n man gaf zal ik nooit vergeten: “Ik wil je zó graag begrijpen, maar ieder antwoord van jou roept bij mij een nieuwe vraag op”. Wauw, die kwam bij me binnen... Daar waar ik het soms echt geestelijke mishandeling zou hebben kunnen noemen, want zo voelde het vaak voor me, daar wilde hij mij dus juist alleen maar begrijpen. Ik was er stil van. En ik kan er nog stil van worden…
Hij moest overigens echt graven en diep nadenken voor hij dit bij zichzelf herkende en het onder woorden kon brengen. Maar zo goed dat hij dat toen heeft gedaan. Wat een eyeopener! Niet alleen voor mij, maar ook voor hem. Zonder zijn diagnose hadden we dit beiden nooit leren begrijpen en had het ons wellicht uit elkaar kunnen drijven.
Ik heb inmiddels geleerd dat ik 1 of 2 keer antwoord op een waarom-vraag, maar dat ik daarna stop met uitleggen. Ik geef dan ook aan dat het me niet lukt om het hem duidelijker te maken en dat het ons beiden teveel energie kost als we daar toch mee doorgaan.
Als elkaar begrijpen niet lukt, is dat frustrerend voor mij, maar nog veel frustrerender voor hem. Ik ben me daar volledig van bewust. Toch is het voor mij, voor hem en voor ons samen het beste om de cirkel te doorbreken en het doorvragen te stoppen. Laten we het doorgaan, dan schiet ik in de irritatie, en dat zorgt er vervolgens voor dat m’n man zich onzeker voelt en nog meer gaat vragen om te checken wat er is. Zo verzand je makkelijk en snel in een discussie waar je ook weer niet uitkomt. Meer prikkels, overprikkeling, een cirkel die dan steeds vicieuzer wordt.
Het is oké om elkaar niet altijd voor 100% te begrijpen. Mijn man heeft dat ook geleerd te accepteren. Het maakt hem nu niet meer onrustig als hij niet exact snapt waar ik over denk of waarom ik iets vind of voel.
Ik wil best geloven dat er mensen met autisme zijn die hun partner wel expres klem willen zetten, maar ik geloof ook dat de meeste mensen, net als mijn man, niet anders willen dan hun partner begrijpen. Bij diegenen die wel als doel hebben hun partner expres klein te krijgen, speelt misschien wel meer dan autisme…
-Jolanda Hoenjet-de Jong-