Hoe kun je zorgen dat de relatie beter wordt en hoe bereik je dit? Laat je die eerste stap tot verandering van de ander afhangen, wetend dat die stap niet zomaar gezet wordt, of pak jij zelf het initiatief? En doe je dat dan voor jezelf of om de ander tegemoet te komen? Hoe voel je dat? Voelt het als alles aanpassen aan autisme of kun je het misschien ook zien als in goed voor jezelf zorgen?
In de partnergroep die ik beheer is dit een regelmatig terugkerend onderwerp. De ervaring van veel leden is dat als jij zelf verandering in gang zet, dat vervolgens ook je partner met autisme en jullie hele systeem kan gaan meebewegen. Natuurlijk ben je hierbij wel afhankelijk van of je partner kán bewegen als jij beweegt, maar als dat lukt, is het win-win-win. Voor jou in eerste plaats, maar ook voor je partner en voor jullie relatie.
Anna is al een tijdje lid in de groep en heeft dit proces ook meegemaakt. Ze deelt graag haar ervaring en hoopt hiermee iemand anders te kunnen inspireren. Deze blog is Anna’s verhaal.
Anna:
Toen ik hoorde dat mijn man de diagnose ASS had gekregen, was ik opgelucht en teleurgesteld tegelijk. Fijn dat we wisten wat er aan de hand was, maar ook verdrietig en maandenlang in een soort rouw omdat het iets is dat nooit meer overgaat. Gelukkig las ik in verschillende boeken dat een fijne relatie met iemand met ASS best mogelijk is en voorspellingen voor relatiegeluk behoorlijk gunstig zijn als er aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan:
1. Beide partners accepteren de diagnose
2. Bereid zijn erover te leren en aan de relatie te werken
3. Zo nodig hulp zoeken bij een relatie- of systeemtherapeut met verstand van ASS
Dat ik ging lezen over ASS en me aanmeldde voor een groep op Facebook voor 'partners van', was dus al een goede zet geweest .
Mijn eigen invloed
Wat ik echter niet had verwacht, was dat ik zélf, door mijzelf anders te gedragen, zo'n positieve invloed op onze relatie en communicatie zou kunnen hebben. Daar kwam ik gedurende ons pittige eerste half jaar na de diagnose langzaam (en vaak moeizaam!) achter, en ik leer nog steeds bij.
In dit stuk noem ik een aantal dingen die ik doe en zeg die mij en ons samen helpen bij het creëren van een goede sfeer, het voorkomen of beëindigen van conflicteren en dergelijke.
DOEN
ðŊ Ik voel me als volwassene 100% zelf verantwoordelijk voor het aangeven van mijn grenzen en behoeften. Als ik iets wil van mijn partner, vertel ik het hem. Heel concreet. Sinds ik niet meer verwacht dat hij mij zonder woorden aanvoelt, ben ik veel minder vaak teleurgesteld.
ðŊ Ik realiseer me dat ik niet altijd krijg wat ik wil. Op een verzoek of vraag kan mijn partner nee zeggen. Het is aan mij om daarmee om te gaan. Kan ik het gewoon verdragen? Is het iets waar ik even met een ander over wil klagen/praten? Is het iets dat zo belangrijk is dat ik er een apart gesprek over wil plannen met mijn partner? Met of zonder onze systeemtherapeut erbij? Of is dit iets dat ik niet wil accepteren in een relatie en moet ik mijn conclusies trekken over ons samen?
ðŊ Als ik door heb dat bij mijn partner de overprikkeling toeslaat (hij beweegt veel, vraagt veel, maakt nare opmerkingen) of bij mij de spanning te veel oploopt (ik voel me gestresst, krijg nare, ontevreden gedachten over mijn partner, heb veel aan mijn hoofd), ga ik voor een time-out. Ik leg daarbij weinig uit, geef niemand de schuld, maar zeg gewoon: "Ik merk dat ik niet meer goed een constructief gesprek kan voeren, ik neem even een time-out in een andere ruimte. Ik verwacht dat ik hier ... (tijd of dag) op terug kom bij je", en dan verlaat ik de kamer. We zeggen dan in ieder geval geen dingen meer waar we spijt van krijgen, ik bevrijd mezelf uit de nare situatie en we kunnen beiden tot rust komen.
ðŊ Als ik een onderwerp met mijn partner wil bespreken dat belangrijk of moeilijk voor me is, of waarvan ik weet dat hij het moeilijk kan vinden, dan kondig ik dit aan. Ik zeg wat ik van hem nodig heb en vraag wanneer hij daar tijd voor heeft: "Ik wil graag iets aan je vertellen over iets vervelends in het contact met mijn zus. Het is voor mij een gevoelig onderwerp. Ik heb je een kwartiertje nodig als luisterend oor en misschien voor een knuffel. Wanneer heb jij daar tijd voor?" Hierdoor vergroot ik de kans dat ik krijg waaraan ik behoefte heb, onder andere doordat mijn partner kan inschatten wanneer hij er het beste voor me kan zijn en zich er zo nodig op kan voorbereiden.
ðŊ Mijn partner kan mij soms niet begrijpen, en dat geldt andersom ook. Dat zie ik als iets normaals dat in alle relaties voorkomt, en in relaties tussen mensen met/zonder ASS waarschijnlijk vaker. Ik ga er niet meer vanuit dat mijn partner mij altijd kan of moet begrijpen. Als we onszelf blijven herhalen en ik het gevoel krijg dat ik me te veel moet uitleggen en verantwoorden, dan zeg ik: "Je hoeft me niet te begrijpen lieverd, maar ik hoop dat je mijn wens wel kunt respecteren".
ðŊ Het nabespreken van een conflict liep bij ons vaak uit op een nieuw conflict. Nu minder, doordat ik me richt op óf 'kunnen we begrijpen wat er in de ander omging?' óf ‘wat kunnen we samen doen om te zorgen dat iets dergelijks een volgende keer voor ons beiden fijner verloopt?'
ðŊ Soms ben ik erg emotioneel en wil ik zonder na te denken mijn verhaal kunnen doen en wat troostende woorden horen. Dat kan gaan over iets wat mijn partner deed of zei, maar ook over iets anders. Ik kies er dan voor om éérst met iemand anders te bellen of praten. Verschillende familieleden en vriendinnen snappen het als ik hen daarvoor benader.
Ik mis het dat dit niet bij mijn partner kan. Hij vindt de manier waarop ik mijn emoties op zo’n moment uit te overweldigend en hij weet dan niet wat hij moet doen. Het scheelt veel teleurstelling als ik ‘niet blijf proberen brood te halen bij de slager’, maar accepteer dat hij mij dit niet te bieden heeft. Hoe verdrietig dat soms ook voelt.
ðŊ Situaties waarvan ik weet dat ze veel energie van mijn partner vragen, bespreek ik met hem voor. Bijvoorbeeld een familieweekeind of verjaardag. Ik vind het belangrijk dat we ons daar beiden goed voelen en wil op het moment zelf graag met mijn aandacht dáár kunnen zijn. We bespreken daarom bijvoorbeeld voor of mijn man iets mee wil nemen (spel, hardloopschoenen, verrekijker) voor relatief ontspannen activiteiten. Maar ook of er een eindtijd nodig is, hij genoeg informatie heeft over hoe de situatie er ongeveer uit zal zien, wie er is en wat er van hem verwacht wordt, etc. Ik help mijn man zelf te bedenken wat hem kan helpen om een goede tijd te hebben. Door de tijd heen heeft hij hierdoor meer zelfvertrouwen gekregen en ziet hij minder op tegen bepaalde gebeurtenissen.
NIET DOEN
â Hopen of verwachten dat mijn partner me zomaar aanvoelt of begrijpt of aan een half woord genoeg heeft. Hij is daar nu eenmaal niet goed in.
â Doorgaan met een gesprek waarin ik me niet fijn voel of waarin we niet verder komen. Hoe graag ik ook mijn zegje wil doen, hoe gefrustreerd of 'terecht boos' ik ook ben. Het heeft geen zin en zorgt er alleen maar voor dat het verder escaleert en we vaak achteraf beiden spijt hebben.
â (Zonder aankondiging) lange verhalen afsteken tegen mijn man, gewoon ‘om even mijn ei kwijt te kunnen’. Hij heeft dan niet genoeg houvast om te begrijpen wat ik van hem wil of om zijn concentratie erbij te houden.
â Een gesprek aangaan, vragen stellen, iets belangrijks over mezelf vertellen, als mijn partner overprikkeld is (hij beweegt onrustig, stelt veel vragen, doet kortaf, bozig). Wat ik op zo’n moment doe, is enkel olie op zijn prikkel-vuur gooien. Hij heeft dan echt rust nodig.
â Plotseling met een verandering in de planning/wandeling/dagindeling/... aan komen zetten. Aankondigen en overleggen werkt beter.
â Verwachten dat we alles samen kunnen doen op een manier die voor ons beiden fijn is. Soms is het veel prettiger voor ons allebei om apart te reizen, apart met bepaalde mensen af te spreken, etc. Ook al vinden we het soms jammer of snappen anderen ons niet, het is beter voor ons.
â Botte, onbeschofte of ongevoelige opmerkingen persoonlijk opnemen. Ik zie ze eerder als een signaal van zijn beperkte inzicht in hoe iets op een ander over kan komen of voor overprikkeling van zijn kant. Ik denk: “Hij weet niet hoe dit klinkt voor mij”, of: “Hij is gestresst en heeft zichzelf duidelijk niet zo goed meer in de hand”. Hierdoor voel ik me een stuk minder snel afgewezen. Let wel: dit geldt tot op een bepaalde hoogte. Agressie of bedreigingen moet niemand accepteren en is altijd reden om onmiddellijk uit de situatie te gaan en hulp in te schakelen.
Het leuke is: hoe beter de dingen die hierboven staan mij lukken, hoe meer ruimte er is voor mijn eigen spontane persoonlijkheid, omdat de sfeer tussen ons beter is en er minder vaak sprake is van overprikkeling bij mijn partner. Ik lever dus niet zozeer iets van mezelf in, maar ik creëer ruimte voor mezelf.
Is dit niet te hard werken? Misschien bekruipt je nu het gevoel dat ik een dagtaak heb aan het omgaan met de ASS van mijn partner. In het begin dacht ik zelf ook vaak: "Wat moet ik toch hard werken terwijl híjĖ een probleem heeft!" Dat frustreerde me enorm en maakte me boos.
De volgende dingen hebben me geholpen om met meer liefde en respect naar m’n partner én mezelf te leren kijken.
1. Meer kennis over ASS door onder andere:
a. Psycho-educatie gesprekken, apart en samen, door de persoon die bij mijn partner de diagnose stelde
b. Samen en apart bijeenkomsten bezoeken van de NVA
c. Boeken lezen (in volgorde van makkelijker naar moeilijker te lezen)
- Help, ik ben een autist, ik was het al voordat ik het wist, P. van IJzendoorn
- Autismespectrumstoornissen bij volwassenen, A. Spek
- Autisme en het voorspellende brein, P. Vermeulen
d. Lid worden van de Facebookgroep ‘Mijn Partner Heeft Autisme’
e. Samen eens per maand een gesprek voeren met een systeemtherapeut die verstand heeft van ASS
2. Een opmerking van een therapeut: “Zo lang jij blijft denken dat je je aanpast voor hém, blijft het één grote frustrerende toestand. Je gedraagt je op een andere manier voor jezélf, omdat jíj een fijne relatie wilt met deze man van wie je veel houdt!”
Nog geregeld lukt het me níet om precies te doen wat hierboven allemaal staat, en soms zie ik het even niet zitten, toch zijn we samen op de goede weg en heb ik veel vertrouwen in onze toekomst. Vooral ook doordat ik erop vertrouw dat ik zélf veel invloed heb op hoe het tussen ons gaat. En doordat mijn man een loyale, lieve, hard werkende schat is natuurlijk!
Anna
Ontzettend bedankt voor je verhaal en dit heldere overzicht, Anna! En natuurlijk dank dat dit openbaar gedeeld mag worden!
-Jolanda Hoenjet-de Jong-